Hàn nhựa có độc hại không?

Bảng độc tính khói hàn theo loại nhựa

Độc tính khói hàn của từng loại nhựa

Nhựa PVC – Dioxin và acid cloridric cực độc

PVC khi hàn giải phóng khí cloridric (HCl) và dioxin – chất được WHO phân loại là chất gây ung thư nhóm 1. Theo Tiêu chuẩn TCVN 5507:2002, tuyệt đối không được hàn PVC trong không gian kín. Dioxin có thể tích tụ trong mô mỡ và gây ung thư gan, phổi sau nhiều năm tiếp xúc.

Khí phosgene – “khí độc chiến tranh” cũng có thể hình thành khi PVC tiếp xúc nhiệt độ cao. Chỉ cần 50 phần triệu (ppm) phosgene trong không khí đã gây tử vong trong 30 phút. Nhiều thợ hàn không biết PVC chứa polyvinyl chloride nên tránh đốt nếu có thể vì sinh ra nhiều khí độc.

Nhựa PS và ABS – Styrene gây ung thư

Styrene từ PS được WHO cảnh báo là chất có khả năng gây ung thư. Khi hàn PS, styrene bay hơi nhanh chóng và có thể đạt nồng độ nguy hiểm trong vài phút. Triệu chứng ngộ độc styrene bao gồm chóng mặt, buồn nôn, mất phương hướng.

ABS giải phóng acrylonitrile – chất cực độc ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Butadiene trong ABS cũng là chất gây ung thư tiềm tàng. Khi hàn ABS tạo ra khói đen với mùi khét đặc trưng và muội than nhiều.

Nhựa PP và PE – Tương đối an toàn hơn

PP khi hàn chỉ sinh ra propylene và một lượng nhỏ CO (Carbon Monoxide). Mặc dù tương đối an toàn hơn, PP vẫn tạo ra mùi dầu cháy và có thể gây kích ứng đường hô hấp nếu hít nhiều. PP nóng chảy ở 165°C và nhỏ giọt như nến.

PE an toàn nhất trong các loại nhựa khi hàn, chỉ sinh ra ethylene và aldehyde ở nồng độ thấp. PE có mùi sáp (như mùi nến) khi cháy và cũng nhỏ giọt như nến. Tuy nhiên vẫn cần thông gió tốt để tránh tích tụ khí.

Triệu chứng ngộ độc khói hàn nhựa

Ngộ độc cấp tính – Cần cấp cứu ngay

Triệu chứng nặng xuất hiện trong vòng 30 phút đến 2 giờ sau khi hít phải khói độc: khó thở nghiêm trọng, đau ngực dữ dội, ho ra máu, chóng mặt mạnh, buồn nôn và nôn mửa. Với PVC có thể xuất hiện bỏng hóa học đường hô hấp do HCl.

Dấu hiệu nguy hiểm cần gọi cấp cứu 115 ngay lập tức: da tím tái, hôn mê, co giật, nhịp tim nhanh bất thường (trên 120 lần/phút), huyết áp giảm mạnh. Đây là dấu hiệu ngộ độc nặng có thể tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Tác hại mãn tính từ tiếp xúc lâu dài

Tiếp xúc lâu dài với khói hàn nhựa có thể gây viêm phổi mãn tính, giảm chức năng gan thận, rối loạn hệ thần kinh. Nghiên cứu từ Viện Sức khỏe Nghề nghiệp cho thấy thợ hàn nhựa có tỷ lệ ung thư phổi cao gấp 2.5 lần người bình thường.

Rối loạn sinh sản cũng được ghi nhận ở nam giới tiếp xúc styrene và dioxin lâu dài. Phụ nữ mang thai tuyệt đối không được tiếp xúc khói hàn nhựa vì có thể gây dị tật bẩm sinh và sảy thai.

Nhóm người có nguy cơ cao

Trẻ em và người cao tuổi nhạy cảm hơn với khói độc do hệ hô hấp và miễn dịch yếu. Người có bệnh hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), bệnh tim mạch có nguy cơ cao bị trầm trọng nhanh chóng khi tiếp xúc khói hàn.

Phụ nữ mang thai và cho con bú cần tránh hoàn toàn vì các chất độc có thể truyền qua nhau thai và sữa mẹ. Hàn nhựa PP, PVC chuyên nghiệp an toàn đòi hỏi quy trình nghiêm ngặt.

Thiết bị bảo hộ cá nhân bắt buộc

Khẩu trang và mặt nạ phòng độc

Khẩu trang N95 chỉ phù hợp với PP, PE an toàn. Với PVC, ABS, PS bắt buộc phải dùng mặt nạ phòng độc có phin lọc A1B1E1 (lọc khí hữu cơ, vô cơ và axit). Thay phin lọc theo hướng dẫn nhà sản xuất, thường 8-40 giờ tùy môi trường.

Mặt nạ trùm kín mặt với nguồn khí sạch là lựa chọn tốt nhất cho hàn PVC chuyên nghiệp. Hệ thống cung cấp khí sạch qua ống dẫn từ ngoài khu vực hàn, đảm bảo người lao động hít thở khí trong lành 100%.

Quần áo bảo hộ và găng tay

Quần áo bông dày hoặc đồ bảo hộ chuyên dụng chống hóa chất. Tránh quần áo làm từ sợi tổng hợp (synthetic) vì có thể tan chảy khi tiếp xúc nhựa nóng. Găng tay nitrile dày tối thiểu 0.5mm để tránh bỏng và tiếp xúc hóa chất.

Ủng bảo hộ cao cổ để tránh nhựa nóng chảy vào chân. Tất cả thiết bị bảo hộ phải vệ sinh sạch sẽ sau mỗi ca làm việc và thay thế khi có dấu hiệu hư hỏng.

Kính bảo hộ và giày an toàn

Kính bảo hộ kín để tránh khói và hạt nhựa nóng bắn vào mắt. Loại có van thông khí để tránh bị mờ. Giày bảo hộ chống thấm, chống hóa chất với đế chống trơn trượt.

Nón bảo hộ trong môi trường có nguy cơ rơi vật từ trên cao. Tất cả thiết bị phải có chứng nhận CE (tiêu chuẩn châu Âu) hoặc tiêu chuẩn tương đương về an toàn lao động.

Hệ thống thông gió và hút khói

Yêu cầu thông gió tối thiểu

Tốc độ gió tối thiểu 0.5m/s tại vị trí làm việc để thổi bay khói độc. Theo TCVN 5507:2002, diện tích thông gió phải ít nhất 10% diện tích sàn. Hướng gió phải thổi từ vị trí người thợ về phía khói để tránh hít phải.

Không gian làm việc phải có chiều cao tối thiểu 3m để khói có thể thoát lên trên. Tuyệt đối không hàn nhựa trong không gian kín như hầm, tầng hầm mà không có hệ thống thông gió mạnh.

Thiết bị hút khói tại chỗ

Hệ thống hút khói di động đặt cách vị trí hàn 30-50cm là hiệu quả nhất. Công suất hút tối thiểu 500 m³/h cho hàn PP, PE và 1000 m³/h cho PVC, ABS, PS. Ống hút linh hoạt để có thể điều chỉnh vị trí theo công việc.

Quạt hút công nghiệp có thể sử dụng như giải pháp tạm thời nhưng không bằng hệ thống hút khói chuyên dụng. Đặt quạt hút ở vị trí cao, hướng thổi khói ra ngoài khu vực làm việc.

Lọc không khí và xử lý khí thải

Bộ lọc than hoạt tính bắt buộc cho khí thải từ hàn PVC để loại bỏ dioxin và HCl. Lọc HEPA cho các hạt vi mô nhựa. Hệ thống lọc phải được bảo trì định kỳ và thay thế theo hướng dẫn.

Khí thải phải được xử lý trước khi thải ra môi trường. Thanh tra An toàn lao động có thể kiểm tra và xử phạt nếu vi phạm quy định về môi trường làm việc.

Quy trình hàn nhựa an toàn

Chuẩn bị và kiểm tra trước khi hàn

Xác định loại nhựa bằng cách kiểm tra ký hiệu hoặc thử đốt mẫu nhỏ. PVC không cháy thành ngọn lửa mà chỉ cháy âm ỉ và tự tắt khi rời lửa. Chuẩn bị đầy đủ thiết bị bảo hộ theo từng loại nhựa như bảng phân loại ở trên.

Kiểm tra thông gió bằng cách thả giấy mỏng xem có gió thổi không. Chuẩn bị nước và khăn ướt để sơ cứu khẩn cấp. Thông báo cho đồng nghiệp biết vị trí làm việc để hỗ trợ khi cần thiết.

Thao tác hàn đúng kỹ thuật

Nhiệt độ hàn không được vượt quá 300°C để tránh phân hủy nhựa tạo khói độc. Với PVC chỉ nên hàn ở 200-250°C. Thời gian hàn ngắn nhất có thể, nghỉ 15 phút sau mỗi 45 phút làm việc với PVC, ABS.

Vị trí đứng phải ngược gió so với khói. Không cúi mặt xuống gần vị trí hàn. Que hàn phải phù hợp với loại nhựa để tránh phản ứng hóa học tạo khí độc.

Dọn dẹp và vệ sinh sau hàn

Thu gom phế liệu nhựa vào túi kín để tránh phát tán bụi độc. Vệ sinh dụng cụ bằng dung dịch kiềm nhẹ để trung hòa acid từ PVC. Không dùng nước để rửa ngay vì có thể tạo phản ứng hóa học.

Tắm rửa sạch sẽ và thay quần áo sau ca làm việc. Súc miệng bằng nước muối loãng để loại bỏ các hạt bụi nhựa có thể còn sót lại trong miệng.

Sơ cứu khi ngộ độc khói hàn

Xử trí ngộ độc cấp tính

Đưa nạn nhân ra ngoài không khí trong lành ngay lập tức. Nới lỏng quần áo để dễ thở. Nếu nạn nhân tỉnh táo, cho uống nước sạch từng ngụm nhỏ để làm sạch họng. Không được gây nôn vì có thể làm bỏng thực quản.

Nếu ngừng thở: Thực hiện hô hấp nhân tạo ngay lập tức. Nếu ngừng tim: Thực hiện ép tim ngoài lồng ngực với tần suất 100-120 lần/phút. Tiếp tục cho đến khi có đội cấp cứu chuyên nghiệp.

Khi nào cần cấp cứu y tế

Gọi 115 ngay khi nạn nhân có triệu chứng: khó thở, đau ngực, chóng mặt nặng, buồn nôn liên tục, da tím tái, hôn mê. Không tự ý đưa nạn nhân đi viện bằng xe máy vì có thể ngất xỉu gây tai nạn.

Cung cấp thông tin cho bác sĩ: loại nhựa đã hàn, thời gian tiếp xúc, triệu chứng ban đầu. Đưa mẫu nhựa nếu có thể để bác sĩ xác định chính xác chất độc.

Theo dõi và chăm sóc lâu dài

Khám định kỳ 6 tháng/lần để theo dõi chức năng phổi, gan thận. Chụp X-quang phổi hàng năm để phát hiện sớm biến đổi bất thường. Xét nghiệm máu để kiểm tra độc tố tích tụ.

Chế độ dinh dưỡng giàu vitamin C, E để tăng cường khả năng chống oxy hóa. Dịch vụ hàn nhựa tuân thủ an toàn lao động đòi hỏi đội ngũ có kinh nghiệm và thiết bị đầy đủ.

Quy định pháp luật về an toàn lao động

Tiêu chuẩn an toàn Việt Nam

Bộ luật Lao động 2019 quy định người sử dụng lao động phải đảm bảo môi trường làm việc an toàn. TCVN 5507:2002 về thông gió công nghiệp quy định cụ thể yêu cầu khí tượng trong xưởng hàn. Thông tư 19/2016/TT-BLĐTBXH về bảo hộ lao động.

Nồng độ tối đa cho phép tại nơi làm việc: Styrene 50 phần triệu (ppm), HCl 5 ppm, CO 30 ppm. Vượt quá giới hạn này là vi phạm nghiêm trọng và phải dừng công việc ngay lập tức.

Trách nhiệm của người sử dụng lao động

Cung cấp đầy đủ thiết bị bảo hộ cá nhân miễn phí cho người lao động. Đào tạo về an toàn lao động trước khi làm việc. Kiểm tra định kỳ nồng độ khí độc tại nơi làm việc.

Khám sức khỏe định kỳ cho người lao động tiếp xúc hóa chất độc hại. Bồi thường đầy đủ nếu người lao động bị bệnh nghề nghiệp do vi phạm quy định an toàn.

Chế tài và xử phạt vi phạm

Phạt tiền 20-50 triệu đồng đối với doanh nghiệp không đảm bảo an toàn lao động. Đình chỉ hoạt động nếu có tai nạn lao động nghiêm trọng. Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây chết người do vi phạm quy định an toàn.

Người lao động có quyền từ chối làm việc nếu điều kiện không đảm bảo an toàn và vẫn được trả lương đầy đủ. Có quyền khiếu nại, tố cáo vi phạm an toàn lao động.

Những điểm quan trọng

• PVC cực kỳ nguy hiểm khi hàn, giải phóng dioxin và HCl gây ung thư và bỏng phổi – tuyệt đối cần mặt nạ phòng độc và thông gió mạnh
• ABS và PS sinh ra styrene, acrylonitrile gây ung thư và tổn thương thần kinh – cần khẩu trang chuyên dụng và hệ thống hút khói
• PP và PE tương đối an toàn nhưng vẫn cần khẩu trang N95 và thông gió tốt để tránh CO và aldehyde
• Triệu chứng nguy hiểm: khó thở, đau ngực, chóng mặt nặng, da tím tái – cần gọi cấp cứu 115 ngay lập tức
• Thiết bị bảo hộ bắt buộc: mặt nạ phòng độc cho PVC/ABS, khẩu trang N95 cho PP/PE, quần áo bảo hộ và hệ thống thông gió
• Pháp luật nghiêm cấm vi phạm an toàn lao động với mức phạt 20-50 triệu đồng và có thể đình chỉ hoạt động

Câu hỏi thường gặp

Hàn nhựa PP có độc hại không?

PP tương đối an toàn nhất nhưng vẫn sinh ra propylene và CO có thể gây kích ứng đường hô hấp. Cần đeo khẩu trang N95 và đảm bảo thông gió tốt, nghỉ 15 phút sau mỗi giờ làm việc.

Tại sao hàn PVC nguy hiểm nhất?

PVC chứa chloride, khi hàn giải phóng dioxin (gây ung thư nhóm 1), HCl (bỏng đường hô hấp) và phosgene (khí độc chiến tranh). Tuyệt đối cần mặt nạ phòng độc và thông gió cưỡng bức.

Triệu chứng ngộ độc khói hàn như thế nào?

Cấp tính: khó thở, đau ngực, chóng mặt, buồn nôn, da tím tái. Mãn tính: ho kéo dài, mệt mỏi, giảm sức khỏe. Nếu có triệu chứng nặng cần gọi cấp cứu 115 ngay.

Thiết bị bảo hộ nào bắt buộc khi hàn nhựa?

PVC/ABS: mặt nạ phòng độc A1B1E1, quần áo chống hóa chất. PP/PE: khẩu trang N95, kính bảo hộ. Tất cả: găng tay nitrile, giày bảo hộ, hệ thống hút khói.

Có thể hàn nhựa trong nhà không?

Tuyệt đối không được hàn trong không gian kín. Cần không gian thoáng khí với diện tích thông gió ít nhất 10% diện tích sàn và tốc độ gió hơn 0.5m/s.

Làm gì khi bị ngộ độc khói hàn?

Đưa nạn nhân ra ngoài không khí trong lành ngay, nới lỏng quần áo, cho uống nước từng ngụm nhỏ. Nếu khó thở, da tím tái gọi 115 ngay lập tức.

Pháp luật quy định gì về an toàn hàn nhựa?

Bộ luật Lao động 2019 và TCVN 5507:2002 quy định bắt buộc đảm bảo an toàn. Vi phạm có thể bị phạt 20-50 triệu đồng và đình chỉ hoạt động.

Hàn nhựa có ảnh hưởng lâu dài không?

Có, tiếp xúc lâu dài có thể gây ung thư phổi, viêm phổi mãn tính, rối loạn sinh sản. Cần khám định kỳ 6 tháng/lần và chụp X-quang phổi hàng năm.

Cảnh báo quan trọng:

Hàn nhựa không phải công việc đơn giản và có thể gây tử vong nếu không tuân thủ nghiêm ngặt quy định an toàn. Người lao động có quyền từ chối làm việc trong điều kiện không an toàn. Hãy ưu tiên sức khỏe hơn tiến độ công việc!

Liên hệ khẩn cấp:

• Cấp cứu: 115
• Trung tâm chống độc: 19115
• Thanh tra An toàn lao động: 19006

Nguồn tham khảo:

1. Bộ Lao động Thương binh và Xã hội – Bộ luật Lao động 2019
2. TCVN 5507:2002 – Tiêu chuẩn thông gió công nghiệp
3. WHO – Đánh giá độc tính styrene và dioxin
4. Viện Sức khỏe Nghề nghiệp Việt Nam – Báo cáo ngộ độc khói hàn
5. Thông tư 19/2016/TT-BLĐTBXH – Quy định về bảo hộ lao động
6. Thanh tra An toàn lao động – Hướng dẫn an toàn hóa chất
7. Bệnh viện Bạch Mai – Nghiên cứu ngộ độc khí công nghiệp

Bài viết được cập nhật tháng 10/2025 dựa trên quy định pháp luật và tiêu chuẩn an toàn mới nhất. Thông tin mang tính chất cảnh báo an toàn. Người lao động cần được đào tạo đầy đủ trước khi thực hiện công việc hàn nhựa.